Prawo karne

Przepadkiem pojazdu mechanicznego nie można objąć pojazdu niebędącego własnością sprawcy – orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 kwietnia 2025 r. w sprawie pod sygn. I KK 72/25. Podobne stanowisko SN zajął w sprawie II KK 290/25.

Zgodnie z art. 44b § 1 Kodeksu karnego, w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym. § 2 tego przepisu określa, że jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Brzmienie tego przepisu wydaje się oczywiste, tym niemniej zdarzają się sprawy, w których sądy orzekają przepadek pojazdu, mimo iż w chwili popełnienia czynu (z art. 173 § 1 lub 2, art. 174 lub art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK) sprawca był tylko użytkownikiem auta, a nie jego właścicielem czy współwłaścicielem.

W przedmiotowej kwestii jednoznaczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 8 kwietnia 2025 r. (sygn. I KK 72/25) stwierdził, iż przepadkiem pojazdu mechanicznego (art. 44b KK) nie można objąć pojazdu niebędącego własnością sprawcy. W uzasadnieniu tego wyroku SN wskazał, że „w odniesieniu do pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu jest niemożliwe ze względów prawnych (brak po stronie sprawcy wyłącznego prawa własności, względnie przeniesienie prawa własności po dacie czynu a przed datą wyrokowania w sprawie, poprzez jego zbycie lub darowanie) lub też jest niecelowe ze względów faktycznych (ukrycie pojazdu) – wówczas orzeka się przepadek równowartości pojazdu mechanicznego. Należy w tym miejscu nadmienić, że jeżeli ustawa tego nie przewiduje, nie można orzec przepadku przedmiotu niebędącego własnością sprawcy, co w sposób oczywisty wynika z ochrony prawa własności osób trzecich.”

Oceną wyżej wymienionego zagadnienia Sąd Najwyższy zajął się także w sprawie pod sygn. II KK 290/25. W wyroku z dnia 9 września 2025 r., uchylając wyrok nakazowy w zaskarżonej części dot. przepadku pojazdu, SN odwołał się do ww. sprawy I KK 72/25, a nadto stwierdził, uwzględniając stan faktyczny, że „jako oczywisty jawi się wpływ stwierdzonego, opisanego powyżej, niewątpliwie rażącego, naruszenia przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prawa materialnego na treść zaskarżonego wyroku nakazowego. Doprowadziło ono bowiem z jednej strony do obciążenia negatywnymi skutkami orzeczonego środka penalnego osoby niebędącej sprawcą czynu zabronionego, a z drugiej strony do tego, że skazany z nieuprawnioną korzyścią nie poniósł wszystkich konsekwencji prawnych swojego bezprawnego zachowania, gdzie przy prawidłowym zastosowaniu instytucji przepadku pojazdu mechanicznego (art. 44b KK), należało orzec wobec R. S. przepadek równowartości pojazdu mechanicznego prowadzonego przez niego w czasie inkryminowanego zdarzenia, co przemawia zarazem za słusznością określonego przez skarżącego kierunku nadzwyczajnego środka zaskarżenia – na niekorzyść”.