Czy rekompensata w wysokości 40 Euro tytułem kosztów odzyskiwania należności należy się wierzycielowi automatycznie ?

Jak słusznie, według mojej opinii, stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lipca 2017 r. (sygn. V CSK 660/16), obciążenie dłużnika, który spełnia swoje świadczenie po terminie, kosztami podjętych przeciwko niemu działań zmierzających do spowodowania, by wykonał ciążące na nim zobowiązanie, nie może następować automatycznie. Każdorazowo konieczne jest zatem rozeznanie, czy czynności podejmowane przeciwko dłużnikowi, jako windykacyjne, rzeczywiście miały taki celowy charakter. Przypisanie dłużnikowi w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej za niewykonanie zobowiązania obowiązku zapłacenia na rzecz wierzyciela kosztów działań podjętych w celu spowodowania, by wykonał zobowiązanie, musi być poprzedzone ustaleniem, jakie konkretnie czynności podejmował przeciwko dłużnikowi przyjmujący zlecenie i czy czynności te mogły legalnie doprowadzić do rezultatu w postaci skłonienia dłużnika do zaspokojenia wierzyciela.

Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych wierzycielowi (…) przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro (…) stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności.

 Prawdą jest, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 grudnia 2015 roku, III CZP 94/15 stwierdził, iż rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w ww. przepisie przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Tym niemniej jednak orzeczenie SN nie przesądza jeszcze, czy przy braku aktywności wierzyciela, roszczenie nadal będzie zasadne. W takiej sytuacji przesłanką materialno-prawną roszczenia jest podjęcie przez wierzyciela jakichkolwiek działań zmierzających do wyegzekwowania świadczenia (S. Gołębiowski, Nowe instrumenty zwalczania opóźnień płatności w ustawie o terminach zapłaty, Przegląd Prawa Handlowego 2015, nr 1). Wykładnia literalna przepisu art. 10 ust. 1 ww. ustawy wskazuje, że powstanie roszczenia o zapłatę rekompensaty 40 Euro uwarunkowane jest dokonywaniem przez wierzyciela czynności związanych z odzyskiwaniem należności. Jeśli wierzyciel takich czynności nie podejmował, to żadna rekompensata mu nie przysługuje. Nie chodzi przy tym o czynność wierzyciela polegającą na wezwaniu do zapłaty kwoty 40 Euro, ale o czynność odzyskiwania należności w stosunku do świadczenia głównego (np kwot z faktur VAT).

Wskazuję też, że wspomniana wyżej ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych stanowi implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w  sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. W ogólnym założeniu dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia zespołu instytucji mających stanowić bodziec do terminowego regulowania należności w transakcjach handlowych. Wychodząc z założenia, że “konieczna jest uczciwa rekompensata za ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniami w płatnościach, aby zniechęcić do opóźnień w płatnościach” (motyw 19 i 20 preambuły dyrektywy 2011/7/UE), dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia wierzycielom uprawnienia do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 euro, gdy przysługują mu odsetki za opóźnienie. Wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskania należności. Przez tego rodzaju koszty rozumie się koszty poniesione m.in. w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej (art. 6 dyrektywy 2011/7/UE). Przez pryzmat tej dyrektywy należy stwierdzić, że żądanie przez wierzyciela rekompensaty tytułem kosztów odzyskiwania należności w sytuacji, w której w żaden sposób nie wykazał, aby poniósł te koszty, jak również nie podjął żadnych czynności celem odzyskania należności, jest sprzeczne z motywami i celem wspomnianej dyrektywy. Prawodawca unijny przyjął bowiem w przedmiotowej dyrektywie, że wierzycielowi przysługuje rekompensata, ale tylko wtedy, o ile poniósł koszty odzyskiwania należności. A contrario, jeżeli takich kosztów nie poniósł, to rekompensata mu nie przysługuje.

radca prawny Łukasz Grzelak